Twijfelbare twijfel... 2


We vervolgen het eerste artikel over twijfel. Vorige week hebben we de globale oorzaken van het twijfel-klimaat gezien. De veranderingen in de wereld en in het denken van de mensen, waardoor er een voedingsbodem voor twijfel en ongeloof kwam. Het is een zielsziekte geworden, constateerden we. Vervolgens hebben we stil gestaan bij de invloed van twijfel op het functioneren van de mens. De belangrijkste conclusie die daaruit naar voren kwam, is dat twijfel de mens als geheel aangrijpt. Het heeft gevolgen voor ons geloof en de uitoefening van onze ambten in dienst van de Here. Ook hebben we gezien dat we door waar te nemen en te denken zekerheid kunnen krijgen. Ook door het geloof kunnen we dit krijgen, omdat de Bijbel meedeelt wat werkelijk gebeurd is. Als laatste hebben we het wezen van twijfel behandeld. Dat bestaat uit een evenwicht tussen gronden en tegengronden, waardoor we gaan twijfelen. In dit artikel wil ik met jullie verschillende soorten twijfel bekijken. Ook wil ik de gevolgen en de oorzaken van twijfel in ons eigen leven behandelen.

Soorten twijfel: objectieve twijfel


Bij objectieve twijfel is een bepaald object onderwerp van onze twijfel. Ik kan bijvoorbeeld twijfelen aan de veiligheid van mijn auto. Dan is mijn auto het object. Bij objectieve geloofstwijfel, wordt onze zekerheid en de waarheid van Gods Woord verzwakt. Men kan dan bijvoorbeeld twijfelen over de kinderdoop. Of men twijfelt aan het bestaan van God. Maar ook heel erg is het als men twijfelt aan het onfeilbaar gezag van Gods Woord. Dat kan gebeuren als onze zekerheid, die rust op bepaalde gronden, erg wordt verzwakt door tegengronden die grote indruk maken. Ik heb de Verlichting met haar gevolgen voor het geloof en de Schriftvisie al in het vorige artikel genoemd. Men verhief het denken, de rede, tot absoluut principe. Alles wat de mens niet kon beredeneren, geloofde hij niet. Zekerheid kreeg je niet meer door het geloof, maar door ons denken. Zo maakte men zich los van Gods Woord. De schriftkritiek kwam op. Men wilde niet meer geloven dat Gods Woord door de Heilige Geest zelf is geïnspireerd. Terwijl wij juist geloven dat het een Goddelijk Woord is, dat door de mens geloofd moet worden. Hoevelen zijn er vandaag niet die niet meer de woordelijke inspiratie geloven? Men zegt dan dat niet elk woord is geïnspireerd. Op die manier onderwierp men de inhoud van de Bijbel aan het menselijke verstand. Zo werd er een sterke nadruk gelegd op de menselijke factor in de Schrift. Dus op de rol die de mens heeft gespeeld bij de totstandkoming van de Schrift. Hierdoor verdween de ‘Goddelijke factor’ (bijna) geheel uit het oog. En uit het oog is uit het gelovend hart. Dit is misschien wel de grootste reden geweest dat zovelen aan het twijfelen zijn geraakt en tot ongeloof zijn gebracht. Want als de Bijbel over God gaat, dan schrijven mensen daar over hun belevenissen en ervaringen met God! Dan is de zekerheid ook weg, want het is niet meer God die ons met gezag toespreekt: “zo zegt de Here...” Maar het wordt dan: “volgens mij zegt God...” of: “tegen mij zei de Heilige Geest zo en zo..., maar dat was tegen mij. Het hoeft voor jou niet te gelden...” NEE. Wij geloven en belijden dat het God is die spreekt in zijn hele Woord. Zijn spreken is voor alle tijden en alle mensen geldig. Hij openbaart zichzelf tot redding, troost én zekerheid van allen die in Hem geloven en zijn Woord bewaren.

Soorten twijfel: subjectieve twijfel


Subjectieve twijfel richt zich niet op iets buiten onszelf, maar op onszelf. We zijn zelf onderwerp van de twijfel. Het gaat dan om twijfel bij onszelf over onze eigen relatie tot de waarheid van Gods Woord. Daaronder valt bijvoorbeeld het twijfelen of de weldaden van het verbond wel voor ons zijn. Of God ook onze Vader wil zijn. We twijfelen dan of de beloften ook voor ons gelden. Of de Here onze zonden ook heeft vergeven. Twijfel aan onze eigen uitverkiezing en of we wel in de hemel ´komen´. Zo wordt men in onzekerheid steeds heen en weer geslingerd tussen hoop en vrees. Ik denk dat deze twijfel vaak ook voortkomt uit of samen op gaat met objectieve twijfel. Want als je twijfelt of Gods beloften ook voor jou gelden, kan dat voortkomen uit of samengaan met twijfel aan Gods beloften. Er is zo sprake van grote tweestrijd met jezelf. Deze twijfel komt veel voor in het leven, ook van gelovigen. Het zijn, naast objectieve twijfel, aanvechtingen van satan die ons van God probeert los te maken. Hij wil ons aan het twijfelen brengen, door ons bij objectieve twijfel Gods Woord te ontfrutselen. Bij subjectieve twijfel wil hij ons onze zekerheid en troost van onze uitverkiezing ontnemen. Vaak staan deze twee soorten twijfel niet los van elkaar.

Verhouding subjectieve en objectieve twijfel


Subjectieve en objectieve twijfel staan in verhouding tot elkaar. Ze hebben veel met elkaar te maken. Beide beïnvloeden elkaar. Er zijn 3 mogelijkheden:
Geen objectieve, maar wel subjectieve twijfel. Je gelooft wél in Gods Woord. Maar je twijfelt over je eigen zaligheid, of over de persoonlijke toe-eigening van de inhoud van Gods Woord. Dus of al Gods beloften ook voor jou gelden. We ervaren de troost en de zekerheid van het geloof soms niet zo. Je gelooft wel in de inspiratie van de Bijbel door de Heilige Geest, maar aan de werking van de Geest in eigen hart twijfel je.
Geen subjectieve, maar wel objectieve twijfel. Je hebt geen twijfel over je persoonlijke zaligheid, maar ten aanzien van verschillende leerstukken van de kerk ben je niet zeker. Niet alles wil je gelovig aanvaarden, dat in de Schrift staat geschreven. Er is twijfel aan veel dingen. Hier is wel een zekerheid van het geloof, maar dat is subjectief. Het is immers niet gegrond op het Woord van God, want daar twijfel je bij deze vorm van twijfel aan.
Subjectieve én objectieve twijfel. Mensen die het gezag en de waarheid van de Bijbel niet geloven of er niet meer zeker van zijn én net zo min zeker zijn van hun persoonlijke heil.
In alle drie de mogelijkheden wordt de Geest van het Woord gescheiden van de Geest die in het hart van de gelovigen werkt. Bij de 1e mogelijkheid zie je wel de werking van de Heilige Geest in de Bijbel, maar niet in je hart. Bij de 2e optie geloof je wel de werking van de Geest in je hart, maar niet zozeer in de Bijbel. En bij de laatste mogelijkheid zie je de Geest niet in het Woord en ook niet in je eigen hart werken.
We vervolgen het graafwerk in ons onderwerp nu door te kijken naar mogelijke oorzaken van deze soorten twijfel in ons eigen leven.

Oorzaken van twijfel


Er kunnen veel dingen zijn die er aan bijdragen dat we gaan twijfelen, zodat we niet langer vast en zeker staan in het geloof. Ik denk dat het goed is om deze oorzaken te bespreken met je ouders of op de bijbelstudievereniging. Dat zou overigens ook voor het bovenstaande goed zijn. Ik wil je kort wijzen op de volgende oorzaken:
Inwerking van satan op ons. Hij is de grote verleider. Hij brengt ons in de war, door met valse beweringen of tegengronden te komen. Hij is de vader van de leugen (Joh. 8:44).
Levenservaring. We kunnen levenservaringen hebben, die ons zo beïnvloeden, dat twijfel ontstaat. Dit kan komen door bepaalde gebeurtenissen in ons leven. Bijvoorbeeld dat door bepaalde gebeurtenissen Gods bestuur of leiding van je leven in strijd lijkt te zijn met een wijs, rechtvaardig of liefdevolle God. Dat kan komen door ziekte, ellende of sterfgevallen. Onze levensloop is vaak zo raadselachtig, dat het in strijd lijkt te zijn met Gods wijsheid. Het lijkt dan alsof ons geloof hier niet tegenop gewassen is. Je kunt je dan afvragen: “zou de Here het wel weten? Heeft God vergeten naar mij om te zien?” Deze vragen zijn niet nieuw. Zelfs Asaf sprak er al van in Psalm 73. Hij kon de voorspoed van de goddelozen en de moeiten van de gelovigen niet verklaren. Maar het probleem van Asaf klaarde wél op. Lees maar Psalm 73:22-28.
Ongelovige lectuur en media. Tegenargumenten die ons geloof schokken en onze zekerheid wegnemen, komen vaak uit het milieu waarin we verkeren. Door de omgang met mensen, boeken, internet, TV en andere dingen. We krijgen het zwaar, omdat we geconfronteerd worden met andere meningen en visies dan we in de kerk en thuis hebben geleerd. Helemaal in het informatietijdperk waar we vandaag in leven. Er komt ontzettend veel op ons af! Ik hoop dat jullie dat ook zien. Juist wat er op ons af komt via allerlei media, is vaak van een ‘neutrale’ inhoud. Althans, zo wordt het gebracht. We worden aangevallen in ons geloof door een ‘neutrale’ wereld. Wij, als gelovigen, zouden niet neutraal zijn. Ons geloof zou op vooronderstellingen rusten, terwijl de media ons wil doen geloven dat zij neutraal zijn of de juiste visie hebben op allerlei zaken. Maar het zijn wel middelen in handen van de satan om het geloof in het gezag van de Bijbel over het hele leven te ondermijnen. Als we ons hiervan niet bewust zijn, lopen we gevaar dat we ons onbewust gaan aanpassen aan deze manier van denken. Er zijn volgens de Bijbel twee totaalvisies op de wereld en alles wat daar gebeurt: de ‘visie’ van Gods Woord tegenover die van de duivel en zijn volgelingen. Dat is redding door God óf redding door de mens. De Here heeft na de zondeval de antithese ingesteld. Er zal vijandschap zijn... Daarom is er in media niets zogenaamd ‘neutraal’.
Omgang met mensen. Omgang met mensen kan ons ook aan het twijfelen brengen. Als we steeds omgaan met mensen die onbijbelse ideeën uitdragen, kunnen we gaan twijfelen. Dit kan voorkomen op school of op ons werk. Als we dan niet sterk in het geloof staan, kan een behoorlijke geloofscrisis ontstaan.
Studie. Dit kan ook een factor zijn die ons geloof aan het wankelen brengt. De opleidingen die we volgen staan vaak bol van onbijbelse uitgangspunten. Of men heeft verkeerde visies op de Bijbel, op de kerk of op de wereld. Ook is er het gevaar dat wetenschappelijke studies ons doen twijfelen aan wat wij vroeger kinderlijk gelovig aanvaarden. We moeten er voor oppassen té verstandelijk met het geloof om te gaan. Anders zou het geloof immers geen gelóóf meer zijn, maar een bepaald soort van denken. Helemaal in (wetenschappelijke) studies kan dit gevaar de kop op steken. We zouden dan bijvoorbeeld over de opstanding van de Here Jezus kunnen gaan denken dat dit niet kan. Terwijl we juist door het gelóóf dit voor waar en zeker houden!
Leeftijd. Twijfel is iets van alle leeftijden. Van ouderen en jongeren. Toch kan met name in de puberteit vertwijfeling heftig zijn. Het is een periode waarin je een maatschappelijke plaats inneemt. Ook in gelovig en geestelijk opzicht kom je daar tot zelfstandigheid. Je wilt of gaat dan vaak belijdenis doen. Ook je persoonlijkheid komt dan tot ontplooiing. Wat je van je ouders en de dominee hebt geleerd, moet je gaan aanvaarden en je eigen maken. Dat kost strijd en gaat vaak gepaard met aanvechting of objectieve en subjectieve twijfel. Houdt dan wel vast dat dit een doorgangsfase is, waarop vaak ook de verzekerdheid van het geloof volgt. Men vergeleek de twijfel tijdens deze jaren wel eens met groeistuipen. Belangrijk is wel hoe ouders met het geloof en de Bijbel omgaan. Hebben zij je een kinderlijk vertrouwend geloven geleerd? En het gelovig aanvaarden van de hele Bijbel? Van belang is dus een goede gereformeerde opvoeding. Daarin wordt voor jou de basis gelegd voor een stabiel geloofsleven. Op die manier kan twijfel tot een minimum beperkt blijven! Het krijgt je niet makkelijk te pakken, omdat je ‘basis’ goed en stevig is. Vergelijk dit maar eens met de man die zijn huis bouwde op een rots in plaats van op het zand (Lukas 6:46-49).
In ieder geval is het belangrijk, dat je twijfel geen voet aan de grond geeft. Daarom is het noodzakelijk dat je in het gezin en in je persoonlijke leven je geloof voedt. Zorg er dus voor dat de jacht van het moderne leven geen grip op je krijgt, want dan blijft er geen tijd meer over voor het lezen in Gods Woord en is de kans groot dat er twijfel binnen sluipt.

Volgende week


We hebben nu heel wat ‘droge theorie’ over twijfel behandeld. Toch is het wel belangrijk om eens wat meer te leren over twijfel en de achtergronden van twijfel. Bespreek daarom deze eerste 2 artikelen maar met elkaar. In het gezin, met je vrienden of op de bijbelstudievereniging. Volgende week hoop ik met jullie stil te staan bij de beoordeling van twijfel. Daarbij gebruiken en kijken we terug naar de dingen die we tot nu toe hebben besproken. Verder gaan we kijken naar het nut van twijfel. Ook zullen we nog kijken naar het verschil in omgang met twijfel tussen gereformeerde mensen en mensen die zich christelijk noemen.
Aan het einde van dit 2e artikel wil ik je nog wijzen op Psalm 62. Lees deze eens en zing vers 3:
Wees stil, mijn ziel, keer u tot God.
Voorwaar, Hij is mijn vaste rots,
van Hem blijf ik mijn heil verwachten.
Alleen bij Hem is hulp in nood,
Hij is mijn burcht, zijn macht is groot,
Ik wankel niet, Hij schenkt mij krachten.